Ludwik IV Wittelsbach (urodzony w Monachium, między 1282 a 1287 rokiem, zmarł w Puch koło Fürstenfeldbruck, 11 października 1347 roku) herb
Syn Ludwika II "Mocnego" Wittelsbacha, księcia Górnej Bawarii i Matyldy Habsburg, córki Rudolfa I Habsburga, hrabiego von Habsburg, de Klettgau i Górnej Alzacji, hrabiego von Kyburg, landgrafa von Thurgau, króla Niemiec, księcia Karyntii i Krainy, księcia Austrii i Styrii.
Książę Górnej Bawarii i Palatynacie Reńskim jako Ludwik IV od 12 sierpnia 1319 roku do 4 sierpnia 1329 roku roku, król Niemiec jako Ludwik I od 20 października 1314 roku do 11 października 1347 roku, koregent Górnej Bawarii i Palatynacie Reńskim od 26 listopada 1317 roku do 12 sierpnia 1319 roku, król Italii (Longobarydów) jako Ludwik I od 31 maja 1327 roku do 11 października 1347 roku, margrabia Brandenburgii od 1320 roku do 1323 roku, książę Dolnej Bawarii jako Ludwik IV od 20 grudnia 1340 do 11 października 1347 roku, hrabia Hainaut, Holland i Zeeland de iure uxoris jako Ludwik I od 26 września 1345 roku do 11 października 1347 roku, cesarz rzymski jako Ludwik I od 1328 roku do 11 października 1347 roku.
Poślubił na Śląsku między 14 października 1308 i 1311 rokiem Beatrix Piastównę Świdnicką (urodzona około 1292 roku, zmarła w Monachium, 24 sierpnia 1322 roku), córkę Bolka I "Surowego, Wielkiego, Chwalebnego" Piasta, księcia jaworskiego, regenta księstwa legnickiego i wrocławskiego i Beatrycze Ballenstedt Askańskiej, córki Ottona V "Długiego" Ballenstedt Askańczyka, margrabiego brandenburskiego na Salzwedel, regenta (wikariusza) Czech, hrabiego Hennebergu-Coburg i Schmalkalden. W Kolonii, 26 lutego 1324 roku poślubił Margaret II d'Avesnes of Hainault (urodzona zapewne w Valenciennes, w 1311 roku, zmarła w Le Quesnoy, 23 czerwca 1356 roku), hrabiny Holandii, Fryzji i Zelandii i Hainaut, consors regni Niemiec, córkę Willema III d'Avesnes, hrabiego Hainault, Holland, Zeeland i Jeanne Robeertyng-Capet-Valois, córki Charles Robertyng-Capet, hrabiego de Valois i d'Alençon, de Chartres, du Perche, cesarza Konstantynopla.
Urodził się między schyłkiem 1281a początkiem 1282 roku, najprawdopodobniej między lutym i marcem 1282 lub 1 kwietnia 1282 roku, na zamku w Monachium. W chwili śmierci ojca w 1294 roku był nieletni i władzę w Górnej Bawarii i Palatynacie Reńskim sprawował jego starszy brat Rudolf.
W 1310 roku Ludwik wymógł na bracie dopuszczenie do współrządów, a latem 1313 roku objął ponadto rządy opiekuńcze w Dolnej Bawarii w imieniu małoletnich kuzynów, Henryka III (XIV), Henryka IV (XV) i Ottona IV. 9 listopada 1313 roku zwyciężył Habsburgów pod Gammelsdorf i tym samym ugruntował panowanie Wittelsbachów w Dolnej Bawarii. To zwycięstwo wydawało się Luksemburgom najlepszą rekomendacją dla Ludwika jako kontrkandydata do tronu po Henryku VII przeciw Fryderykowi "Pięknemu" Habsburgowi.
W październiku 1314 roku we Frankfurcie, po obu stronach Menu, zebrały się dwa obozy wyborcze: 19 października wybrano królem Fryderyka, a dzień później Ludwika. W 1314 roku został wybrany na króla połową głosów elektorskich przeciwko Fryderykowi "Pięknemu". Sakra Bawarczyka miała miejsce 25 listopada 1314 roku w kaplicy pałacowej Karola "Wielkiego" w obrębie katedry akwizgrańskiej. Podwójna elekcja w 1314 roku i dwie koronacje królewskie pogrążyły Niemcy na osiem lat w chaosie wojny domowej, którą zakończyła rozstrzygająca na korzyść Ludwika bitwa pod Mühldorf w dniu 28 września 1322 roku Ludwik od początku starał się o aprobatę papieską dla swojego wyboru, ale papiestwo nie opowiedziało się po żadnej stronie i wykorzystywało spór o tron w Niemczech do ograniczenia wpływów Rzeszy we Włoszech. Długoletnie starania Ludwika o sankcję wyboru przez papieża nie odniosły skutku.
Papież Jan XXII wykorzystał okres wojny w celu ograniczenia wpływów cesarskich w Italii (samodzielnie mianował króla neapolitańskiego Roberta "Mądrego" wikariuszem generalnym cesarstwa dla Italii). Papieskie wezwanie Ludwika do usprawiedliwienia się z powodu przyjęcia tytułu królewskiego bez zgody papieża, w 1323 roku zostało odrzucone przez Ludwika i książąt Rzeszy. Gdy Ludwik, utwierdziwszy się na tronie, próbował przywrócić prawa Rzeszy we Włoszech, papież Jan XXII wszczął przeciw niemu proces kanoniczny o sprzyjanie heretykom i go ekskomunikował. W odpowiedzi na to, Ludwik w apelacji z Sachsenhausen w 1324 roku poddał w wątpliwość prawowierność papieża i obwieścił zwołanie soboru w celu rozpatrzenia tej sprawy. Aby wzmocnić swoją pozycję wobec papieża, Ludwik w układzie monachijskim z 1325 roku uznał Fryderyka "Pięknego" za współregenta, a Habsburgom przyznał wszystkie nabytki z czasów wojny.
23 marca 1324 roku Jan XXII ekskomunikował Ludwika, który w tzw. apelacji z Sachsenhausen w 1324 roku ponownie odrzucił żądania papieża, oskarżając go jednocześnie o herezję, i obwieścił zwołanie synodu powszechnego. Uwolniwszy Fryderyka "Pięknego", mianował go 5 września 1325 roku współwładcą i potwierdził Habsburgom wszystkie nabytki z okresu wojny domowej, pacyfikując opozycję w Niemczech.
26 listopada 1317 roku w Monachium starszy brat Ludwika, Rudolf, dopuścił go do współwładzy w Górnej Bawarii i Palatynacie Reńskim. Po jego śmierci dwa lata później Ludwik przejął rządy nad owymi ziemiami, odsuwając bratanków (przekazał im ojcowiznę dopiero 4 sierpnia 1329 roku na mocy traktatu z Pawii).
Po opanowaniu Brandenburgii (w której osadził swego syna Ludwika) wyprawił się w 1327 roku do Italii. Zdobywszy poparcie Mediolanu, Werony, Mantui i Lukki, pokonał wojska neapolitańskie (Roberta "Mądrego") i gdzie zgodnie ze zwyczajem koronował się w mediolańskiej katedrze św. Ambrożego na króla Italii (Longobardów). 18 kwietnia 1328 roku ogłosił detronizację Jana XXII i powołał na jego miejsce Piotra Rainalducciego, który przybrał imię Mikołaja V i w maju tego roku w bazylice św. Piotra powtórnie ukoronował Ludwika. Po zaocznym osądzeniu Jana XXII za herezję i złożeniu go z funkcji powołał nowego papieża Mikołaja V, który dokonał powtórnej koronacji Ludwika. Próba wzmocnienia władzy cesarskiej w Italii doprowadziła do odstąpienia od Ludwika wspierających go panów włoskich.
Podczas wyprawy włoskiej w latach 1327-1330, Ludwik został koronowany na cesarza przez przedstawiciela ludu rzymskiego. Na początku następnego roku wkroczył do Rzymu i 17 stycznia 1328 roku nakazał przywódcy Rzymian, senatorowi Sciarra Colonna, ukoronować się na cesarza. Usunął Jana XXII z urzędu i powołał ostatniego "cesarskiego" antypapieża Mikołaja V, który powtórzył ceremonię koronacji.
U szczytu swojej potęgi w 1338 roku kolegium książąt elektorów ogłosiło, że wybrany przez nich król nie potrzebuje papieskiej aprobaty, co później rozszerzono także na godność cesarską. Wewnętrzna polityka Ludwika zakładała wzmocnienie dziedzicznych posiadłości i budowanie w oparciu o nie pozycji monarchy w Rzeszy. Rozważne małżeństwa wzbogaciły Wittelsbachów o Tyrol, Fryzję i Holandię. W 1323 roku król nadał w lenno swojemu synowi Ludwikowi Marchię Brandenburską.
Popierał miasta, które przynosiły mu niezłe dochody. Za jego czasów Monachium wyrasta na główną rezydencję Wittelsbachów w Bawarii. W latach czterdziestych nastąpiło zerwanie z Luksemburgami, gdy Ludwik unieważnił małżeństwo syna Jana Luksemburskiego z dziedziczką Tyrolu Małgorzatą i zaślubił ją w 1342 roku z własnym synem. Tym razem żądanie papieża Klemensa VI, aby odbyły się nowe wybory króla zyskało poparcie Luksemburgów i w 1346 roku wybrano Karola IV na antykróla. Śmierć Ludwika oszczędziła Niemcom kolejnej wojny o tron.
W 1330 roku został zmuszony do opuszczenia Italii, Mikołaj V zaś ukorzył się przez Janem XXII. W latach 1330-1331 z pomocą książąt habsburskich zdołał uniemożliwić Janowi Luksemburskiemu opanowanie ziem północno-włoskich. Odebrany Janowi Tyrol przekazał w 1342 roku jako lenno swojemu synowi. Próba pojednania z Benedyktem XII (następcą Jana XXII) nie powiodła się, gdyż papież nie godził się na uznanie niezależności elekcji króla Niemiec. W 1338 roku elektorzy Rzeszy ogłosili niezależność elekcji króla niemieckiego od papiestwa.
W 1346 roku nowy papież Klemens VI po raz kolejny ekskomunikował go i ogłosił detronizację cesarza, a 11 kwietnia tego roku część elektorów obwołała królem Karola Luksemburskiego. Wzmocnienie pozycji cesarskiej umożliwiło Janowi Luksemburskiemu i papieżowi przeprowadzenie w 1346 roku detronizacji Ludwika przez część kolegium elektorskiego i wybór Karola IV Luksemburskiego na nowego króla Niemiec.
Podczas przygotowań do wojny domowej ze zwolennikami Karola cesarz zmarł. Ludwik zmarł 11 października 1347 roku na skutek udaru lub ataku serca, którego doznał podczas polowania w Puch pod Fürstenfeld (Fürstenfeldbruck). Został pochowany w monachijskiej katedrze Najświętszej Marii Panny (Liebfrauendom).
Żródła:
"Słownik władców Europy średniowiecznej" - pod redakcją Józef Dobosza i Macieja Serwańskiego
"Słownik władców świata" - Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza i Kamil Stepan, Kraków 2005
"RÓŻNE DYNASTIE XIII-XV w."- autor: Przemysław Jaworski - 2018
27-02-2020